Чигунагии таомул бо фазои маҷозӣ аз манзари тарбиятӣ

 Боистаҳо
Боистаҳо мавориде ҳастанд, ки огоҳӣ ва пазириши воқеии онҳо муқаддамаи сухан гуфтан аз мавзӯъ аст. То ин маворид ба дурусти дарк нашавад баҳс аз шеваи бархурд ба саранҷоми равшани нахоҳад расид.
1. воқеӣ дидан: гарчи ин фазоро «маҷозӣ» номидаанд; Аммо бидонем фазое, ки бар биниш ва гароиш, асари мусбат ё манфӣ мегузорад; Чун асар дорад ва иллат аст пас ҳақиқат аст ва воқеият дорад. Ончи дар ин расона мунташир мешавад тавлид бовар мекунад ё эътиқодеро аз байн мебарад; Гоҳе маншаъи тасмим мешавад; Касеро маҳбуб ва дигареро манфӯр мекунад; Пас бояд онро абзоре бо коркирди воқеӣ ва асаргузор донист.
2. Ҳама ҷониба дидан: дидани тамоми ҷавониби ин расона; гузашта аз заъфҳо ва қувватҳо, судҳо ва зиёнҳо, фурсатҳо ва таҳдидҳо яке дигар аз боистаҳост.
  3. Бояд донист, ки ин абзор гарчи ду корбурдӣ аст; Яъне ҳам корбурди муфид дорад ва ҳам музир ва аксари онро ба чоқу ташбеҳ мекунанд; Аммо монанди корд нест; Зеро тамоми мардум бо корд сару кор доранд ва аз он истифодаи дуруст мекунанд ва фақат барои афроди каме ҳамин корд абзори ҷиноят аст; Аммо воқеияти талх ин аст, ки истифодаи номуносиб аз ин фазо дар қолаби равобит, филм, акс ва матн, байни ақшори мухталиф ба вежа духтар ва писарҳои ҷавон ва навҷавон, кам нест.
4. Пазируфтани он ба унвони воқеияте мавҷуд ва омехтае ҷудонопазир аз зиндагии афрод ва дар тамоми сутӯҳ. Бинобар ин боиста, ҳаргиз наметавон нигоҳ ҳазфи ба ин расона дошт ё дастур манъ содир кард; Зеро ҳеҷ кораш намешавад кард. Афзӯн бар ин, нигоҳи ҳазфи ё дастури манъ, сабаби маҳрумият аз фурсатҳо ва қобилитҳои мусбат ва беназир ин фазо ми‎шавад.
5. Шинохти марзҳои ақида ва рафторе, ки ба он поибандем. Ин дақиқан ҳамон марзӣ аст, ки чорчуби ҳузури мо дар ин фазоро таъриф мекунад.
Вақте сухан аз марзбандӣ ва маҳдудият ноши аз он мешавад иддае бо забони инкор аз чароии он мепурсанд ва бо лаҳне ҳаққ ба ҷониб, ба ин марзҳо метозанд ва хостори рафъи ҳаргуна маҳдудият мешаванд. Посухи ин савол чандон душвор ва дӯр аз зеҳн нест. Бо посух ба чанд пурсиши мушобеҳ метавон зеҳнро ба гунае ҳидоят кард, ки ба роҳати дасташ ба ҷавоб бирасад.

Чаро марзбанди? Чаро маҳдудият?
Оё инсон муҷоз аст ҳар чизеро, ки метавонад биҷавад ва қудрт бидиҳад бихӯрд?
Оё инсон муҷоз аст ҳар чизеро, ки метавонад ба забон овард бигӯяд?
Оё инсон муҷоз аст ба ҳар чизе, ки метавонад ба он даст бизанд ё онро ламс кун даст зада ё онро ламс кунад?
Инсоф ин аст, ки посухи ҳар се савол манфӣ аст; Чаро, ки инсон аҳли фоида ва зиён аст; Тарс аз осебҳои қатъӣ ё бо эҳтимоли қавӣ ва маҳсус сабаб мешавад, ки инсон доираи рафтори худро маҳдуд ба мавориди судовар ё дасти кам безарар намояд.

Ду пурсиши дигар
Оё инсон муҷоз аст ба ҳар чизе, ки метавонад бишинавад гӯш бисипорд?
Оё инсон муҷоз аст ба ҳар чизе, ки метавонад бубинад чашм бидузад?
Посухи ин ду савол низ ба ҳамон далел пешгуфта манфӣ аст.
Инҷо савол дигаре рух менамояд бо ин мазмун, ки марзи суд ва зиён дар ин маворид куҷост?

Марзи суд ва зиёни инсонҳо куҷост?
Барои посух ба ин пурсиш бояд ба ёд биоварем, ки инсон хулосаи дар ин бадан намешавад. Инсонро рӯҳӣ аст, ки суд ва зиёни ӯ низ муҳим; Балки муҳимтар аз суд ва зиёни бадан аст; Бинобар ин бояд ҳамон гуна, ки рафтори худро ба суди бадан маҳдуд мекунем суди ҷонро низ дар назар дошта бошем; ҳар чанд мумкин аст натавонем бо ҳавоси панҷгонаи он фоидаро бифаҳмем ё зарар бетаваҷҷӯҳи ба онро дарк кунем.
Чӣ касе салоҳият дорад барои бовар ва рафтори мо марзи мушаххас кунад?
Бетардид мутмаинтарин марҷаъе, ки метавонад мавориди суд ва зиён, осеб ва тақвияти як созаро таъйин карда навъи рафтор бо онро таъриф кунад созандаи он аст. Худованди мутаол офаридагор мост; Ўст, ки беҳтар аз ҳар каси дигаре огоҳ ба ҷон ва тани мост; Бинобар ин танҳо ӯ салоҳият дорад, ки бовар ва рафтори моро маҳдуд ба мантиқаи фавоид кунад ва бо табйини маҳдудаи мазаррот ва таъйини масодиқ он, инсонро аз рафтан ба сӯи онҳо манъ намояд.
Албатта ӯ ин корро кардааст аҳком худо дар ҳавзаи андеша ва бовар ва низ рафтор ва амал, ки аз он бо «имон ва амали солеҳ» мукаррар ёд кардааст(аср,2-3; Ѓофир,40; Нҳл,97) нишондиҳандаи мантиқаи озод илоҳӣ аст. Воҷибот, мустаҳабот ва мубоҳот чӣ дар ақида ва чӣ дар амал, ҳама дар ин минтақа ҳузур доранд. Беруни ин минтақа ҳам мешавад мантиқаи мамнуъа, ки ваҷаб ба ваҷаб он бо муҳаррамот илоҳи мингузори шудааст.

 Сухани худо дар бораи ин марзҳо
Худованди мутаол ба ҳама тавсия мекунад, ки муроқиби ин марзҳо бошанд ва аз он убур накунанд: «тилка ҳудудуллоҳ фало таътадуҳо; Инҳо марзҳои илоҳи аст пас аз онҳо хориҷ нашавед.» (бақара,229) Далели онро ҳам баён мекунад, то дастур сирф набошад ва инсон бидонад, ки чаро набояд аз ин хутут маълумшуда убур кунад; Мефармоед: «ва ман ятаъада ҳудудуллоҳ фақад залама нафса; ҳар кас аз марзҳои илоҳи хориҷ шавад ба худаш бад кардааст.» (талоқ,1) онгоҳ дар як тавсиаи зариф ва дақиқ ва ҳушдори пешгирона мефрмоед: «тилка ҳудудуллоҳ фало тақрабуҳо; Инҳо марзҳои худо ҳастанд пас наздик онҳо ҳам нашавед.» (бақара,187)
Бар пояи ин боистаи панҷум ҳузур дар фазои маҷозӣ танҳо дар минтақаи озоди илоҳи муҷоз хоҳад буд ва ҳар дидан ва шунидан ва иртиботе; Балки ҳар навъ корбурде, ки ба навъе ҳузур дар мантиқаи мамнуъа талаққӣ шавад мамнуъ хоҳад буд.

Анвоъи истифода аз ин расона (ҳузур дар фазои маҷозӣ)
Истифода аз ин расона ё ҳамон ҳузур дар фазои маҷози; Ё «муҷоз» аст ё «музир». Муҷоз яъне истифодае, ки манъе барои он вуҷуд надорад; Балки гоҳе тавсия ва гоҳ болотар, ҳукм ба лузуми он мешавад.
Ҳар кадом аз ин ду, худ ба ду шохаи дигар тақсим мешаванд. Муҷоз ё «созанда» аст ё «на созанда; На гуноҳ» ва музир ё «гуноҳ» аст ё «муҷоз беш аз ҳадд».
Созанда: истифодае аст, ки рушди илмӣ, ахлоқӣ ва камолоти дигари инсониро дар пай дорад.
Гуноҳ: истифода дар манотиқи мамнуъаи илоҳи ба ҳар шакли мумкин, мисдоқи ин навъ истифодааст.
На созанда; На гуноҳ: навъе истифода, ки дар мантиқаи озод илоҳи сурат мегирад ва гузар аз марзҳои худо нест; Чун ҳеҷ гуноҳи дар он сурат намепазирад; ҳар чанд созанда ҳам нест. Бозиҳои солими маъмул, бо риоят замони муносиби истифода аз ин навъ ҳастанд.
Муҷоз беш аз ҳад: ин навъ гарчи сурати гуноҳ надорад ва аз ин ҷиҳат муҷоз шуморида мешавад; Аммо беш аз ҳад буданаш онро ҷузъи истифодаҳои музир қарордодааст. Ҷамъҳои мунфарид имрӯзӣ; Кам ё таътил шудани иртибот каломи бо дигарон ва дар натиҷа афсурдагӣ, эътиёд шадид ба истифода аз интернет ва ҳузур дар шабакаҳои иҷтимоии гуногун ва осебҳои пайдо ва ниҳони дигар, ҳама аз паёмадҳои ногувор ва мусибатбори ҳузури беш аз ҳадд дар ин фазост, ки сабаб шуда ин навъ истифода низ дар гурӯҳ музир ва мамнуъ қарор гирад.